دکتر کمال غفاریان؛ چهره‌ی شاخص صنعت فضایی خصوصی در جهان

دکتر کمال غفاریان از ایرانی-آمریکایی‌هایی است که با وجود تأثیر بسیارش در صنعت فضایی جهان، نامش کم‌تر در میان ایرانیان شنیده شده است. در این نوشتار برای اندکی قدردانی از این تلاش‌ها در لبه‌ی فناوری، نگاهی به زندگی و فعالیت‌های ایشان خواهیم داشت.

«کمال غفاریان» (Kamal Ghaffarin) را که در میان اهالی کسب‌وکار در آمریکا بیش‌تر با نام «کم غفاریان» (Kam Ghaffarian) شناخته می‌شود، باید یک کارآفرین و مهندس حرفه‌ای و خستگی‌ناپذیر دانست.

او یک متخصص در زمینه‌ی سامانه‌های هوافضا محسوب می‌شود که اشتیاق و نگاهش برای پیشرفت گونه‌ی بشر و دانش به معنای مطلق آن، به بنیان‌گذاری شرکت‌هایی برای دگرگون کردن حوزه‌ی فضا و انرژی انجامیده است.

فهرست مطالب

• کودکی و رؤیای گام گذاشتن در فضا
• جوانی و تحصیل به‌عنوان دانشجویی فعال
• فعالیت‌های صنعتی و همکاری گسترده با ناسا
• فعالیت‌های عام‌المنفعه
• شرکت‌ها
  • استرینگر-غفاریان تکنولوژی (SGT)
  • اکس-انرژی (X-Energy)
  • اینتوئیتیو مشینز (Intuitive Machines)
  • آی‌بی‌اکس (IBX)
  • آکسیوم اسپیس (َAxiom Space)
  • کوانتوم اسپیس (Quantum Space)
  • لیمیتلس اسپیس (Limitless Space)
  • امرجینگ لایت (Emerging Light)
• موفقیت‌ها
• به سوی آینده
• پرسش‌های متداول درباره‌ی دکتر کمال غفاریان

کودکی و رؤیای گام گذاشتن در فضا

کمال غفاریان در شهر زیبای اصفهان و خانواده‌ای فرهنگی متولد شد. همین حال و هوا هم، او را با دنیای کتاب پیوند داد تا جایی که در ۷ سالگی داستان سفر ماجراجویانه‌ی «کریستف کلمب» (Christophe Colomb) را مطالعه کرد و چیزی در وجودش او را واداشت که بخشی از این ماجراجویی باشد.

جرقه‌ی بعدی در زندگی این کودک کنجکاو چند سال بعد زده شد. او ۱۱ ساله بود که بشر روی ماه قدم گذاشت.

گامی کوچک برای انسان و گامی بلند برای بشریت

نیل آرمسترانگ

این رویداد مهم تاریخ بشر، به‌طور زنده از رادیوها و تلویزیون‌ها در سراسر سیاره‌ی زمین پخش شد. کمال کوچک هم آن را در تلویزیون خانه‌ی همسایه دید و این گام مهم روی ماه، نقطه‌ی آغاز اوج‌گیری او در دنیای فضایی شد. او از این رویداد به اندازه‌ای الهام گرفت که همان زمان خواست تا بخشی از برنامه‌ی فضایی جهانی بشر باشد.

بدین ترتیب بیش از پیش به پیگیری مباحث فضایی و نجومی پرداخت و نگاه کودکانه‌ی خود را خیلی مصمم، معطوف به دستیابی به هدف‌های مشابهی کرد.

او تحصیل در آمریکا را در رؤیاهای خود پرورش داد و در ۱۷ سالگی با قرض گرفتن ۲۰۰۰ دلار، راهی آمریکا شد.

جوانی و تحصیل به‌عنوان دانشجویی فعال

در میانه‌ی دهه‌ی ۱۹۷۰ میلادی (دهه‌ی ۵۰ خورشیدی)، شاه فقید ایران به دانشجویان جوان بلیت‌های تخفیف‌دار برای تحصیل در ایالات متحده آمریکا ارائه می‌داد.

کمال جوان هم با این‌که در دانشگاه شیراز پذیرفته شده بود اما این فرصت را مغتنم دید. به همین دلیل پس از گرفتن رضایت خانواده و به‌ویژه مادرش، با قرض کردن پول از عموی خود به آمریکا رفت.

در ۱۸ سالگی با دعوتنامه‌ی «دانشگاه کاتولیک آمریکا» (The Catholic University of America) دوره‌ی آکادمیک خود را آغاز کرد. برای پس دادن مبلغی که قرض گرفته بود و هم‌چنین پیش‌بُرد تحصیلات خود، به کارهای بسیار ساده‌ی دانشجویی می‌پرداخت اما این فعالیت‌ها، مانع از رشد او نشد و توانست دوره‌ی لیسانس را ۳ ساله به پایان برساند.

نکته‌ی جالب توجه آن است که در آن زمان مهندسی کامپیوتر جزو رشته‌های بسیار نوپا حتی در آمریکا بود اما اشتیاق پیش رفتن در لبه‌ی دانش، او را به سمت این رشته سوق داد. پس از دریافت دو مدرک کارشناسی در رشته‌های «علوم کامپیوتر در مهندسی» و «مهندسی الکترونیک»، مقطع کارشناسی ارشد خود را هم در رشته‌ی «مدیریت اطلاعات» در «دانشگاه جرج واشنگتن» (George Washington University) ادامه داد.

او همچنین موفق به دریافت مدرک PhD خود در رشته‌ی «مدیریت سامانه‌های مدیریت اطلاعات» شد و در سال‌های اخیر هم دومین دکترای خود را در رشته‌ی «فن‌آوری» (Technology) دریافت کرد.

اما این تنها جنبه‌ی تحصیلی کمال غفاریان است و او در عرصه‌ی صنعت حتی از این هم فعال‌تر بوده است و همین او را به یکی از پیشگامان صنعت فضایی تجاری آمریکا و در نتیجه جهان تبدیل کرده است.

فعالیت‌های صنعتی و همکاری گسترده با ناسا

کمال غفاریان پس از فارغ‌التحصیلی از مقطع کارشناسی، خیلی زود فعالیت خود در زمینه‌ی علوم فضایی را با شرکت‌های بزرگی مانند «لاکهید مارتین» (Lockheed Martin) که در آن زمان تنها «لاکهید» نام داشت، آغاز کرد.

او به عنوان مهندس سیستم‌های اصلی در «تأسیسات پردازش داده‌ی اسپیس‌لب» (Spacelab Data Processing Facility) مشغول فعالیت شد. اسپیس‌لب یک آزمایشگاه قابل استفاده‌ی مجدد بود که با شاتل فضایی ناسا به ریزگرانش فرستاده شد.

او سپس همکاری خود را با «فورد ایرواسپیس» (Ford Aerospace) ادامه داد و سرپرست تیمی شد که خدمات مهندسی به «مرکز پروازهای فضایی گادرد» (Goddard Space Flight Center) ارائه می‌دادند و قراردادهای شرکت با «ناسا» (NASA) را مدیریت می‌کرد. شاید همین موضوع بود که پله‌ای برای همکاری‌های گسترده‌تر او با ناسا شد.

علاوه بر این، او که در سال ۱۹۸۹ شهروندی آمریکا را هم دریافت کرد، همکاری‌های فنی و مدیریتی زیادی با شرکت‌های دیگری مانند «لورال ایرواسپیس» (Loral Aerospace) داشت و به دلیل توانایی‌اش در حل مشکلات پیچیده و چالش‌برانگیز فنی و هم‌چنین ایجاد فرصت‌های تجاری جدید برای شرکت‌ها، خوش درخشید.

سرانجام در سال ۱۹۹۴ میلادی به آرزوی دیرینه‌ی خود رسید و توانست شرکت خود را پایه‌گذاری کند. او این کار را همراه با یک شریک دیگر یعنی «هارولد استرینگر» (Harold Stinger) انجام داد و بدین ترتیب این شرکت «استرینگر غفاریان تکنولوژی» (Stinger Ghaffarian Technologies) یا «اس‌جی‌تی» (SGT) نام گرفت.

با استفاده از این شرکت او قراردادهای متنوعی با ناسا و دیگر نهادهای دولتی و شرکت‌های خصوصی اجرا کرد تا جایی که ۷۵ درصد فعالیت‌های این شرکت را خدمات‌رسانی به ناسا تشکیل می‌داد و به دومین پیمانکار بزرگ ناسا در زمینه‌ی خدمات مهندسی تبدیل شد.

گفته‌ی خود دکتر غفاریان درباره‌ی این موفقیت‌ها می‌گوید: «ما از همان ابتدا برنامه‌ی بلندمدت ۱۰ ساله‌ای برای دستیابی به ۱۰۰ میلیون دلار درآمد سالانه داشتیم. باید برنامه‌های مشخصی داشته باشید و بدانید چه می‌خواهید. در سال ۲۰۰۵ درآمد شرکت ما به ۱۰۲ میلیون دلار رسیده بود و این میزان حتی از برنامه‌ریزی ما بیش‌تر بود.»

یکی از مهم‌ترین مأموریت‌های این شرکت آموزش فضانوردان و عملیات ایستگاه فضایی بین‌المللی خارج از «مرکز فضایی جانسون» (Johnson Space Center) بود. در ادامه غفاریان سال ۲۰۰۸ سهام شریک خود هارولد استرینگر را خرید و به تنهایی شرکت را پیش برد.

استرینگر-غفاریان در دوران اوج خود به یکی از بزرگ‌ترین پیمانکاران «سازمان زمین‌شناسی آمریکا» (U.S. Geological Survey) هم تبدیل شد. «وزارت حمل‌ونقل آمریکا» (U.S. Department of Transportation) هم با این شرکت به عنوان یکی از پیمانکاران اصلی همکاری داشت و «اداره‌ی ملی اقیانوسی و جوی» (National Oceanic and Atmospheric Administration) این کشور هم از خدمات آن‌ها بهره برد.

در نهایت، شرکت موفق استرینگر غفاریان به‌عنوان یکی از پیمانکاران مهم ناسا هم شناخته می‌شد، در سال ۲۰۱۸ به شرکت «کی‌بی‌آر» (KBR) فروخته شد و اکنون تحت نام جدید شناخته می‌شود. در آن زمان SGT حدود ۲۵۰۰ کارمند داشت که با درنظر گرفتن پیمانکاران جزء این میزان به ۵۰۰۰ کارمند می‌رسید.

با این حال، بسیاری از افراد اصلی شرکت هم‌چنان مشغول فعالیت خود هستند و حتی خود غفاریان هم از نزدیک با این شرکت که حالا دیگر از بخش‌های KBR شناخته می‌شود، همکاری دارد. برای نمونه آموزش فضانوردان آکسیوم اسپیس برعهده‌ی آن‌هاست.

به گفته‌ی دکتر غفاریان، هر کسی برای موفقیت، باید بداند می‌خواهد به چه چیزی دست یابد. او می‌گوید:

اگر ندانید به کجا می‌روید، هر اتوبوسی می‌تواند شما را به جایی برساند. شما باید مقصدی در ذهن داشته باشید که به چه چیزی می‌خواهید برسید و به کجا می‌خواهید بروید. باید مقصد خود را باور کنید و برای تحقق آن بکوشید.

او در ده سال آخر فعالیت خود در شرکت قبلی‌اش، به این فکر می‌کرد که از تجربیات خود و فعالیت‌هایی که برای ناسا انجام داده است، در زمینه‌های دیگر هم استفاده کند.

برای نمونه او از این تجربیات در همکاری با فرماندهی فضایی نیروی هوایی آمریکا و بعدتر «نیروی فضایی آمریکا» استفاده کرد. همچنین از تجربه‌ی مهندسی شرکت‌های خود در کار با مراکز تحقیقاتی «ایمز» (Ames) و «لانگلی» (Langley) ناسا استفاده برای بهره‌مندی از فرصت‌های همکاری با «اداره هوانوردی فدرال» (FAA) بهره برد.

اما در این فعالیت‌ها، هنوز کنترل همه چیز در دست خود او نبود. بنابراین در سال ۲۰۰۹ بود که با تمرکز برای نقش فعال در زمینه‌ی کربن‌خنثی شدن جهان، شرکت «اکس-انرژی» (X-energy) را تأسیس کرد که فعالیت‌های آن، انقلابی در زمینه‌ی انرژی هسته‌ای پیشرفته برای ارائه‌ی انرژی پاک، مقرون‌به‌صرفه و ایمن محسوب می‌شود.

او هم‌چنین با توجه به افزایش فعالیت‌های ناسا و چشم‌انداز فعالیت شرکت‌های خصوصی در مسیر میان زمین و ماه، شرکت «اینتوئیتیو مشینز» (Intuitive Machines) را در سال ۲۰۱۳ برای توسعه‌ی نخستین ماه‌نشین خصوصی بنیان گذاشت و از سال ۲۰۱۵ فعالیت آن را به‌طور رسمی آغاز کرد.

غفاریان هم‌چنین در سال ۲۰۱۶ به تأسیس یکی دیگر از برگ‌های برنده‌ی خود اقدام کرد و بدین ترتیب در جایگاه هم‌بنیان‌گذار و مدیر اجرایی شرکت «آکسیوم اسپیس» (Axiom Space) را به همراه «مایکل سافردینی» (Michael Suffredini) مدیر برنامه‌ی ناسا برای «ایستگاه فضایی بین‌المللی» (ISS)، پایه‌گذاری کرد. این شرکت به توسعه‌ی فعالیت‌های تجاری فضایی می‌پردازد و تلاش می‌کند فضا را برای همه دردسترس کند.

او درباره‌ی رشد دادن شرکت‌هایی که مدیریت کرده، اعتقاد دارد که یکی از نقاط قوتش به این موضوع کمک کرده است. او اشاره می‌کند: «من سعی می‌کنم کاستی‌های خودم را بشناسم و افراد بسیار باهوش‌تر از خودم را استخدام کنم. این یکی از موارد کلیدی است.»

موضوع دیگری که او بیان می‌کند، ارزش‌های مهم هر شرکت است. چیزی که برای خودش در سه واژه خلاصه می‌شود: «آی‌سی‌ای» (ICE) یعنی «یکپارچگی» (Integrity)، «مشتریان» (Customers)، «کارمندان» (Employee).

او می‌افزاید: «صداقت در هر کاری که انجام می دهید اهمیت دارد. مراقب مشتریان و کارمندان خود باشید.»

شاید به دلیل همین دیدگاه برای پشتیبانی از استعدادهای گوناگون است که شرکت «آی‌بی‌اکس» (IBX) را در زمینه‌ی سرمایه‌گذاری برای شرکت‌های نوپا و حمایت مالی از دیگر شرکت‌های خود تأسیس کرده است.

فعالیت‌های عام‌المنفعه

اشتیاق غفاریان و دید کلان او برای انجام فعالیت‌هایی که به پیشرفت نوع بشر منجر می‌شود، باعث شده تا او علاوه بر فعالیت‌های تجاری در این زمینه، فعالیت‌هایی را هم برای کمک مستقیم به فعالیت‌های آموزشی انجام دهد.

او اقدامات بشردوستانه‌ی زیادی را در قاره‌های مختلف انجام داده است. از جمله با تأسیس «بنیاد امرجینگ لایت» (Emerging Light Foundation) به پشتیبانی آموزشی از بیش از ۷۰۰ کودک در کنیا می‌پردازد.

علاوه بر این با تأسیس «مؤسسه لیمیتلس اسپیس» (Limitless Space Institution) فعالیت‌های شگفت‌انگیزی را برای پشتیبانی از ایده‌های نوآورانه در زمینه‌ی هوافضا، انرژی و علوم پایه شکل داده است. ایده‌هایی مانند سفر سریع‌تر از نور که شاید اکنون حتی تصور آن‌ها دشوار باشد اما این مؤسسه، شروع جدی، قدرتمند و آینده‌نگرانه‌ای برای آن‌هاست.

شرکت‌ها

همان‌طور که اشاره شد دکتر غفاریان شرکت‌های زیادی را راه‌اندازی کرده تا در مسیر استفاده از منابع انرژی پایدار و هم‌چنین توسعه‌ی فضایی نسل بشر گام بردارد. در این بخش فهرست شرکت‌های او را با هم مرور می‌کنیم.

استرینگر-غفاریان تکنولوژی (SGT)

این شرکت نخستین شرکت غفاریان بود و به ارائه‌ی خدمات فنی و مهندسی در زمینه‌ی انرژی، حمل‌ونقل و فضا می‌پرداخت.

اس‌جی‌تی موفقیتی چشمگیر برای او به همراه داشت و باعث شد به‌ویژه در صنعت فضایی به‌عنوان مدیری توانمند شناخته شود.

او در سال ۲۰۱۸ این شرکت را به شرکت KBR فروخت و بدین ترتیب اکنون یک شرکت مستقل نیست و بخشی از بدنه‌ی کی‌بی‌آر محسوب می‌شود.

هرچند همکاری غفاریان با مهندسان و کارکنان این شرکت ادامه دارد و حتی برخی فعالیت‌ها مانند آموزش فضانوردان آکسیوم اسپیس برعهده‌ی KBR است.

اکس-انرژی (X-Energy)

این شرکت در زمینه‌ی دستیابی به انرژی پاک فعالیت دارد و در این مسیر، در حال حاضر بر توسعه‌ی سوخت و نیروگاه هسته‌ای با استفاده از روشی مبتکرانه متمرکز است. هدف بلندمدت اکس-انرژی (ایکس-انرژی) هم ایجاد بستر مقرون‌به‌صرفه برای بهره‌برداری از سوخت هیدروژنی است.

اینتوئیتیو مشینز (Intuitive Machines)

این شرکت با توجه به نیازهای بشر و به ویژه ناسا برای فعالیت بر سطح ماه تأسیس شد و به ارائه‌ی خدمات فنی و مهندسی در «فضای میان زمین و ماه» (Cislunar Space) و روی سطح ماه می‌پردازد.

اینتوییتیو ماشین، اکنون به‌عنوان پیمانکار ناسا برای فرود در قطب جنوب ماه انتخاب شده است و یکی از شرکت‌هایی مانند اسپیس‌اکس (SpaceX) است که طرحی برای فرودگر روی سطح ماه ارائه کرده است.

آی‌بی‌اکس (IBX)

یک هلدینگ سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود که به دیگر شرکت‌های کمال غفاریان و بسیاری از استارت‌آپ‌های دیگر در حوزه‌ی انرژی و فضا کمک مالی ارائه می‌دهد.

این شرکت تلاش می‌کند از ایده‌های نوآورانه در زمینه‌ی تجاری‌سازی فضا حمایت کند.

آکسیوم اسپیس (َAxiom Space)

با توجه به انجام نخستین مأموریت سرنشین‌دار تمام-خصوصی تاریخ به ایستگاه فضایی بین‌المللی، یکی از شناخته‌شده‌ترین شرکت‌های کمال غفاریان محسوب می‌شود.

این شرکت در مجموع به ارائه‌ی خدمات تجاری فضایی به ناسا و دیگر نهادها، افراد و شرکت‌های خصوصی در سراسر جهان می‌پردازد و قصد دارد نخستین ایستگاه فضایی کاملا خصوصی را در مدار زمین شکل دهد.

علاوه بر این یکی از موفقیت‌های این شرکت را باید موفقیت در قرارداد با ناسا در زمینه‌ی طراحی و ساخت نسل بعدی لباس فضانوردی ناسا برای «برنامه آرتمیس» (Artemis Program) دانست.

کوانتوم اسپیس (Quantum Space)

این شرکت تقریبا تازه تأسیس را باید جزو آینده‌نگری‌های غفاریان دانست زیرا به فراهم ساختن زیرساخت‌های فضایی مورد نیاز برای سفر و عملیات در خارج از مدار زمین و در اعماق فضا اختصاص یافته است.

لیمیتلس اسپیس (Limitless Space)

یک مؤسسه‌ی ناسودده (غیرانتفاعی) که در زمینه‌ی پشتیبانی از استعدادها و ایده‌های فضایی نوآورانه فعالیت دارد و طرح‌های تحسین‌شده‌ای را پیش می‌برد.

امرجینگ لایت (Emerging Light)

این بنیاد هم یک بنیاد خیریه است که به خدمات عام‌المنفه و تأمین مالی کودکان در کشورهای محروم می‌پردازد. از جمله مدرسه‌ای را با بیش از ۷۰۰ دانش‌آموز در دو شیفت صبح و بعدازظهر در کشور کنگو اداره می‌کند.

 

غفاریان همه‌ی این شرکت‌ها را مکمل یک‌دیگر و بخشی از یک ایده‌ی بزرگ برای زیست بشر در آینده می‌داند. برای نمونه آکسیوم اسپیس می‌تواند زیستگاهی برای افراد در ماه بسازد، اینتوئیتیو مشینز می‌توانند آن زیستگاه را به ماه برساند و اکس-انرژی می‌تواند نیروی لازم برای سفرهای فضایی را تأمین کند.

غفاریان افقی بلندمدت را در ذهن دارد و می‌گوید:

جایی که ما در برنامه‌ی فضایی قرار داریم، مانند روزهای اولیه‌ی اینترنت است. بسیاری از زمینه‌های تجاری وجود دارد که حتی تصورشان را هم نمی‌کردیم.

موفقیت‌ها

نمی‌توان موفقیت‌های چشمگیر کم غفاریان را در چند جمله خلاصه کرد. اما از جمله جوایزی که برده است می‌توان به «جایزه‌ی ارنست و یانگ» (Ernst & Young) به عنوان کارآفرین سال اشاره کرد.

او در اوایل سال ۲۰۲۳ سهام اینتوئیتیو مشینز را در بورس نزدک (NASDAQ) عرضه کرد که با استقبال خوبی مواجه شد و بدین ترتیب دارایی خالص او چند صد میلیون دلار افزایش یافت و طبق اعلام «فوربس» (Forbes) در فهرست میلیاردرهای جهان قرار گرفت.

اگرچه چنین عنوانی برای هر کسی جذاب است اما او هدف و اشتیاقی والاتر را دنبال می‌کند. او خودش را یک یادگیرنده در همه‌ی عمر می‌داند. در یک مصاحبه با بلومبرگ در ژانویه ۲۰۲۲ گفته بود:

اگر بتوانم کاری برای پیشرفت فرهنگ بشر انجام دهم، به آن افتخار می‌کنم.

به عبارتی شاید بتوان دکتر کمال غفاریان را یک متخصص مدیریت سیستم‌های هوافضا و انرژی با تأکید بر پیشرفت مشارکتی خواند. امروز، تعهدی که به امور بشردوستانه، فرصت‌های تجاری فضا، نمایش فن‌آوری و انرژی پاک دارد، او را در خط مقدم راهکارهای نسل بعدی، برای بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی بشر قرار داده است.

به سوی آینده

دکتر کمال غفاریان حالا با شرکت‌های تحت مدیریت خود و اشتیاقی که هم‌چنان مانند دوران کودکی باقی مانده است، به گسترش تجاری حوزه‌ی فضا و انرژی فکر می‌کند و همان‌طور که اشاره شد، با حضور برخی از این شرکت‌ها در بورس، قدم در راهی گذاشته که به گفته‌ی خودش زحمت زیادتری برای او به همراه دارد.

اما این آینده‌ی متصور برای صنعت فضایی و انرژی است. این‌که چنین شرکت‌هایی هر چه بیش‌تر در دسترس مردم باشند و همه بتوانند خود را بخشی از آن ببینند.

آینده‌ای که در آن سفر به نقاط گوناگون فضا و بهره‌برداری از منابع آن دیگر برای بشر یک رؤیا نیست، بلکه فعالیتی در حال انجام شدن است. فعالیتی که حالا می‌دانیم یک ایرانی پرتلاش هم بخشی مهم از شکل‌گیری و پایه‌گذاری آن است. 

---