جیمز وب در شرایط خشن فرابنفش شدید هم زایشگاه سیاره‌ای رصد کرد

اخترشناسان با کمک تلسکوپ فضایی جیمز وب موفق به کشف مهمی شده‌اند که نگاه ما را به روند شکل‌گیری سیارات تغییر می‌دهد. بر اساس نتایج تازه، حتی در خشن‌ترین شرایط کیهانی، جایی که تابش‌های فرابنفش بسیار شدید محیط اطراف ستارگان جوان را بمباران می‌کند، هم‌چنان مواد اولیه برای تولد سیارات باقی می‌مانند. این یافته از این جهت اهمیت دارد که برخلاف تصورات قدیمی است که چنین محیط‌هایی را برای شکل‌گیری سیاره‌ها بیش از حد ویران‌گر می‌دانستند.

پژوهشگران مطالعه‌ی اخیر یک قرص پیش‌سیاره‌ای را بررسی کردند؛ یعنی حلقه‌ای از گاز و گرد و غبار که به طور طبیعی اطراف ستارگان تازه متولد شده، شکل می‌گیرد. این دیسک خاص در معرض تابش‌های فرابنفش شدید قرار دارد، به‌طوری که می‌توان آن را یکی از خشن‌ترین محیط‌های شناخته‌شده در کهکشان راه شیری دانست. در این پژوهش دانشمندان به طور خاص به دنبال این بودند که بفهمند آیا چنین تابشی می‌تواند مواد سازنده‌ی سیارات را از بین ببرد یا این مواد توانایی مقاومت دارند.

بدین ترتیب برای رسیدن به پاسخ، پژوهشگران مشاهدات دقیق تلسکوپ جیمز وب را با مدل‌های پیشرفته‌ی ترموشیمیایی ترکیب کردند. این نوآوری به آن‌ها امکان داد تا نه تنها ترکیب شیمیایی قرص پیش‌سیاره‌ای، بلکه شرایط فیزیکی و روندهای احتمالی شکل‌گیری سیاره در چنین محیط سختی را هم بررسی کنند. نتایج نشان داد که برخلاف انتظار، مولکول‌های مهم و ذرات گرد و غبار کلیدی برای ساخت سیارات سنگی هم‌چنان سالم باقی مانده‌اند.

چنین یافته‌ای نشان می‌دهد که سیارات می‌توانند در طیف گسترده‌تری از محیط‌های کیهانی شکل بگیرند. تا پیش از این، دانشمندان تصور می‌کردند که سیاره‌ها تنها در مناطق آرام‌تر و ملایم‌تر اطراف ستارگان متولد می‌شوند؛ اما شواهد تازه نشان می‌دهد که حتی در دل محیط‌های خشن و پر از تابش هم امکان زایش آن‌ها فراهم است. این کشف افق‌های تازه‌ای را در جست‌وجوی جهان‌های فراخورشیدی و فهم تنوع منظومه‌های سیاره‌ای باز می‌کند.

تلسکوپ فضایی جیمز وب در این پژوهش هم توانایی منحصربه‌فرد خود را برای بررسی ژرفای کیهان و شرایطی که پیش‌تر فراتر از توان ابزارهای علمی بود، به رخ کشید. با این ابزار قدرتمند دانشمندان از فاصله‌ی هزاران سال نوری، جزئیات دقیقی از فرآیندهای شکل‌گیری سیاره‌ها را آشکار کردند؛ فرآیندهایی که در نهایت می‌توانند به پیدایش سیاره‌های سنگی مشابه زمین بینجامند.

در همین زمینه، گروهی دیگر از پژوهشگران هم در قالب برنامه‌ی «محیط‌های فرابنفش شدید» (XUE) توانستند در قرص پیش‌سیاره‌ای دیگری به نام XUE-1، که در سحابی خرچنگ و فاصله‌ی حدود 5 هزار و 500 سال نوری از زمین قرار دارد، مولکول‌های حیاتی مانند آب، ترکیبات آلی و ذرات سیلیکاتی را شناسایی کنند. این مواد برای شکل‌گیری سیاره‌های سنگی ضروری‌اند و حضور آن‌ها در چنین محیط خشنی باز هم حاکی از آن است که حتی تابش‌های ویران‌گر نمی‌توانند کاملا مانع از تشکیل منظومه‌های سیاره‌ای شوند.

می‌توان گفت که یافته‌های تازه، تصویری نو از روند متولد شدن سیارات ارائه می‌دهند. اکنون می‌دانیم که جهان ما انعطاف‌پذیرتر از چیزی است که پیش از این تصور می‌شد و حتی در جایی که شرایط غیرقابل زیست به نظر می‌رسد، فرآیندهای کیهانی هم‌چنان به مسیر جذاب خود ادامه می‌دهند. حالا این یافته‌ها نه تنها برای شناخت چگونگی شکل‌گیری منظومه‌ی شمسی خودمان مهم است، بلکه برای جست‌وجوی سیارات زیست‌پذیر در دوردست‌های کهکشان هم پیامدهای ارزشمندی دارد.