دانشمندان لکه‌ی عجیبی از مواد ساطع‌کننده‌ی گرما را شناسایی کردند که در سمت دور ماه مدفون شده‌اند. محتمل‌ترین توضیح برای آن سنگی است که در خارج از زمین بسیار نادر است.
این کانون مرموز منشأ عجیبی دارد: طبق پژوهش‌های تازه، احتمالا ناشی از تشعشعات طبیعی بر اثر توده‌ی عظیم مدفون گرانیت است که به ندرت در مقادیر انبوه در خارج از زمین یافت می‌شود. دانشمندان احتمال می‌دهند که در ماه، آتشفشان مرده‌ای که ۳.۵ میلیارد سال بدون فوران است، باعث شکل‌گیری این قطعه‌ی غیرمعمول گرانیت باشد.
«مت سیگلر» (Matt Siegler) سرپرست این تیم تحقیقاتی از مؤسسه‌ی علوم سیاره‌ای در توسکان، آریزونا گفت: «بیش از آن‌چه تصور می‌کردیم می‌تواند در ماه تولید شود. با وجود آن‌که ماه فاقد آب و تکتونیک صفحه‌ای است که به شکل‌گیری گرانیت در زمین کمک می‌کنند.»
سیگلر و همکارش «ریتا اکونوموس» (Rita Economos) از «دانشگاه متدیست جنوبی» (Southern Methodist University) گرما را با روشی جدید و با کمک از امواج مایکروویو برای اندازه‌گیری دمای زیرسطحی از طریق مدارگردهای ماه چینی «چانگ‌ای-۱» (Chang’E 1) و «چانگ‌ای-۲» (Chang’E 2) کشف کردند. آن‌ها همچنین از داده‌های «کاوشگر ماه» (Lunar Prospector) ناسا و «مدارگردهای شناسایی ماه» (Lunar Reconnaissance Orbiters) استفاده کردند.
چیزی که آن‌ها پیدا کردند منطقه‌ای به طول ۵۰ کیلومتر بود که دمای آن حدود ۱۰ درجه‌ی سانتی‌گراد گرم‌تر از محیط اطرافش است. این منطقه زیر محدوده‌ای به قطر ۲۰ کیلومتر روی سطح قرار داشت که سرشار از سیلیکون است و گمان می‌رود یک دهانه‌ی آتشفشانیِ فروریخته باشد. این آتشفشان مرده آخرین بار ۳.۵ میلیارد سال پیش فوران کرد، اما ماگمای سیستم حفره‌های آن احتمالا هنوز در زیر سطح نشسته و گرما از خود گسیل می‌کند.
اکونوموس در این زمینه گفت: «این کشف یک باتولیت ۵۰ کیلومتری است؛ باتولیت نوعی سنگ آتشفشانی است که هنگام بالا رفتن گدازه به پوسته‌ی زمین تشکیل می‌شود اما روی سطح فوران نمی‌کند. صخره‌های «ال کاپیتان» (El Capitan) و «هف دوم» (Half Dome) در پارک ملی «یوسیمیتی» (Yosemite) کالیفرنیا، نمونه‌هایی از سنگ‌های گرانیتی مشابه هستند که به سطح آمده‌اند.»
محققان یافته‌های اولیه‌ی خود را ۵ جولای (۱۴ تیر) در ژورنال «نیچر» (Nature) گزارش کردند و جزئیات بیشتر را ۱۲ جولای (۲۱ تیر) در کنفرانس ژئوشیمی گلداشمیت در لیون فرانسه ارائه می‌دهند.
«استفن ام الاردو» (Stephen M. Elardo) ژئوشیمیدان دانشگاه فلوریدا که البته در این پژوهش همکاری نداشت، درباره‌ی چنین مطالعه‌ای گفت: «یافته‌ها بسیار جالب هستند. گرانیت در زمین بسیار رایج است، اما نه در جای دیگر منظومه شمسی.»
او گفت: «مردم زیاد به صفحه‌ی گرانیتی آشپزخانه‌ی خود فکر نمی‌کنند. اما از نظر زمین‌شناسی، ساختن گرانیت بدون آب و تکتونیک صفحه‌ای بسیار دشوار است و به همین دلیل ما واقعا چنین سنگی را در سیارات دیگر نمی‌بینیم. این یافته برای نحوه‌ی تفکر ما درباره‌ی عملکرد داخلی دیگر اجسام سنگی در منظومه‌ی شمسی بسیار مهم است.»
منابع:
Live Scienceاعتبار: NASA/ARC/MIT
مقالات دیگر
