ابرهای گرد و غبار در اطراف سیاهچالههای عظیم، بستر مناسبی برای پرورش نوع جدیدی از سیارهها هستند؛ اجرامی که تحت عنوان «بلنت» (Blanet) شناخته میشوند.
کیهان همیشه چیزهایی برای شگفتی بشر دارد و در گسترهی بیکران آن، پدیدههای فیزیکی زیادی که میتوانیم به آنها فکر کنیم، یا حتی نمیتوانیم در تصور بیاوریم روی میدهند.
تشکیل بلنت یکی از این پدیدههای جالب توجه است که چند سالی است مورد توجه برخی از اخترفیزیکدانان قرار گرفته است.
سیاهچالههای کلانجرم، چاههای گرانشی هیولایی هستند که کهکشانها را به هم پیوند میدهند و خود را در پیلههای گرد و غباری که پرتوهای پرتو ایکس پرانرژی ساطع میکنند، جای دادهاند.
گاهی ستونهای درخشان ماده از قطبهای این سیاهچالهها فوران میکند و فوارههای قابل رصدی را در فضا تشکیل میدهند. این سیاهچالهها در مجموع شگفتیهای بسیاری دارند و برخی از دانشمندان گمان میکنند که ممکن است میزبان مستقیم سیارههای هم باشند. در حقیقت دهها هزار عدد از آنها!
نامگذاری
همانطور که تا حدود روشن است، «بلنت» (Blanet) برگرفته از دو واژهی «پلنت» (Planet) به معنای سیاره و «بلکهول» (Blackhole» به معنای سیاهچاله است. یعنی سیارههایی که دور سیاهچاله میچرخند.
این نام در حقیقت پیشنهاد دانشمند ژاپنی بود که برای نخستین بار این طبقهبندی فرضی از سیارههای فراخورشیدی را مطرح کرد. «کیچی وادا» (Keiichi Wada) از «دانشگاه کاگوشیما» (Kagoshima University) در سال ۲۰۱۹ سرپرست مطالعهای بود که وجود بلنتها را در نظر گرفت.
ماهیت سیارهی سیاهچالهای
بلنت (سیارهی سیاهچالهای) اساسا شبیه به سیاره است. اجرامی که گرانش آنها به اندازهای بوده که به شکل کره پایدار شوند اما از سویی توان آغاز همجوشی هستهای و تبدیل شدن به ستاره را نداشتهاند.
به گفتهی ستارهشناسان منطقهای ایمن در اطراف سیاهچاله وجود دارد که میتواند میزبان هزاران بلنت باشد. نظریهی پذیرفته شدهتر دربارهی این اجرام به تشکیل آنها در قرص پیش سیارهای گاز و غبار اطراف ستارههای جوان، اشاره دارد.
وقتی ذرات غبار با هم برخورد میکنند، به هم میچسبند و تودههای بزرگتری را تشکیل میدهند که هنگام چرخش دور ستاره، باز هم گرد و غبار بیشتری را جمع میکنند و در نهایت، این تودهها به اندازهای بزرگ میشوند که سیاره را شکل میدهند.
اطراف سیاهچالههای کلانجرم هم باید فرآیند مشابهی روی دهد. این سیاهچالهها توسط ابرهای عظیمی از غبار و گاز احاطه شدهاند که شباهتهایی به قرص پیشسیارهای اطراف ستارههای جوان دارد. هنگام چرخش این ابر دور سیاهچاله، ذرات غبار با هم برخورد میکنند و تودههای بزرگتری را تشکیل میدهند که در نهایت به بلنت تبدیل میشوند.
مقیاس این فرآیند اما در مقایسه با تشکیل سیارههای معمولی بسیار گستردهتر است. سیاهچالههای کلانجرم بسیار بزرگ هستند و دستکم صد هزار برابر خورشید ما جرم دارند. اما یک عنصر کلیدی برای تشکیل سیاره، یخ مواد است و ذرات یخ فقط در جایی میتوانند تشکیل شوند که به اندازه کافی خنک باشند تا امکان تراکم ترکیبات فرار وجود داشته باشد.
به نظر میرسد که چنین فاصلهی ایمنی، در حدود ۱۰۰ تریلیون کیلومتر از خود سیاهچاله است، یعنی در مداری که پیمودن آن حدود یک میلیون سال طول میکشد!
یک محدودیت مهم برای شکلگیری بلنت، سرعت نسبی ذرات غبار در ابر گاز و غبار است. ذرات آهسته میتوانند با هم برخورد کنند و به هم بچسبند، اما ذرات با حرکت سریع، دائما در برخوردهای با سرعت بالا از هم جدا میشوند. طبق برآوردهای وادا و همکارانش، این سرعت بحرانی باید کمتر از ۸۰ متر بر ثانیه باشد.
ساختار بلنت
پژوهشگران معتقدند که این سیارات نمیتوانند غولهای گازی مانند مشتری یا نپتون باشند. در حقیقت پوشش گازی یک بلنت باید در مقایسه با جرم آن بسیار کوچک باشد.
بنابراین با این حال جنس این سیارات سنگی تخمین زده میشود و البته چندان هم شبیه به زمین نخواهند بود و به طرز خارقالعادهای با سیارات استاندارد زمین-مانند تفاوت دارند.
علاوه بر این به گفتهی پژوهشگران تصور اینکه سطح این سیارههای سیاهچالهای چه شکلی دارد هم دشوار است.
سیارات منزوی
عجیب بودن چرخش دور یک سیاهچالهی اَبَرپرجرم یک موضوع عجیب است و فاصلهی بسیار زیاد این بلنتها از از یکدیگر و از سیاهچاله یک موضوع هیجانانگیز دیگر. این سیارات تا جایی میتوانند از سیاهچالهی میزبان فاصله داشته باشند که منزوی درنظر گرفته شوند.
در حال حاضر هیچ راهی برای دانستن اینکه آیا حیات ممکن است روی بلنتها وجود داشته باشد یا خیر، وجود ندارد. آیا نور فرابنفش عجیب و تشعشعات پرتو ایکس (X) گسیل شده از تاج سیاهچاله، به موجودات بیگانه اجازه میدهد تا در چنین بخش خلوتی از کیهان رشد کنند و تکامل یابند؟ آیا ساکنانی هستند که به ستارهها نگاه کنند و بپرسند که «آیا دور آنها هم کرههای گازی و سنگی میچرخد؟»؟
همهی اینها پرسشهایی است که نسل فعلی بشر قادر به پاسخگویی به آن نیست و باید دید گونهی بشر چگونه به آن پاسخ خواهد داد…
نگارهها: طرحی گرافیکی سیارهی سیاهچالهای (بلنت)
اعتبار: Getty Images/NASA
منابع: Space, Astronomy, Wonders of Cosmos
مقالات دیگر
چرا مزارع انرژی خورشیدی باعث مرگ پرندگان میشوند؟
برخورد صاعقه به هواپیما چقدر خطرناک است؟
